№2 тапсырма. "Мен кіммін?" әдісі арқылы қазақ қоғамындағы әлеуметтік топтарды өзіне сәйкес ұғымдарымен
дұрыс анықтаңыз.
1.Ханмын
2.Сұлтанмын
3.Бимін
4.Қожамын
5.Батырмын
6.Малшымын
7.Жатакпын
А. Шыңғыс хан ұрпағымын, қарашадан жоғары тұрамын. Хан бөліп берген ру-
тайпаларды басқарамын, оларға жерлерді бөліп беремін. Хан сайлауына қатысамын.
Елге жау шапса, ханға елден әскер жасактаймын. Ханмен келіспей калганда, баска
мемлекетке көшiп кете аламын.
Ә. Бұрын малшы болғанмын, бірақ туыстарым және өзім барлық малдарымыздан
айырылып қалғандықтан, қазір қала маңында тұрамын. Байлардың егістік жерін
жыртамын, суғарамын, сөйтіп азын-аулақ күн көріске ақша табамын.
Б. Ерлігімнің арқасында қараша халық арасында кеңінен танылдым. Жерді және елді
қорғаймын, хан-сұлтанның үкімін орындаймын. Бидің шешімдерінің жүзеге
асырылуын қамтамасыз етемін.
В. Мемлекет басшысымын, Шыңғыс хан ұрпағымын, қараша халықтан жоғары
жер бөліп беремін. Сұлтандарды
тұрамын, әскерді басқарамын, халыққа
тағайындаймын. Адамдарды жазалаймын, қалаған адамдарыма кешірім жасаймын.
Бүкілхалықтық Құрылтайға шақырамын, онда елдің күрделі мәселелерін талқыға
саламын .
Д. Шешендік, тапқырлык касиеттің арқасында ел басқаруға қатысамын. Сұлтандар
бөліп берген жерлерді басқарамын. Сот билігін жүзеге асырамын. Елдің күрделі
мәселелерін шешуге қатысты Құрылтайға қатысамын, өз пікірімді айтып, заң шығаруға
үлесiмдi косамын. Сұлтан негiзсiз салык салса, басқа сұлтанның иелігіне көшіп кете
аламын.
Е. Шыңғыс хан ұрпақтары сиякты аксүйек болып саналамын. Ислам дінін таратамын,
халык арасында шариғаттың сақталуын қадағалаймын.
И. Байдын малын бағамын, кедейленiп, киын жағдайға душар болсам, байдан сауын
ала аламын. Мүлкімнен айырылып калсам, туыстарымнан, басқа малшылардан жылу
жинай аламын. Қиын жұмыстар істеу үшін ағайымдарыммен асар жасаймын.помагитеее
Ответы
Ответ:
Түркістан — екі дүние есігі ғой,
Түркістан— ер түріктің бесігі ғой .
Тамаша Түркістандай жерде туған
Түріктің Тәңірі берген несібесі ғой.
Ертеде Түркістанды Тұран дескен,
Тұранда ер түрігім туып-өскен.
Тұранның тағдыры бар толқымалы,
Басынан көп тамаша күндер кешкен.
Тұранның тарихы бар отты желдей,
Заулаған қалың өрттей аспанға өрлей.
Тұранның жері менен суы да жат,
Теңіздей терең, ауыр ой бергендей.
Тұранның егі-шексіз шөлі қандай,
Теңіздей кемері жоқ көлі қандай!
Тұранның дария аталған өзендері
Тасыса, шөлді басқан селі қандай!
Тұранның таулары бар аспанға асқан,
Мәңгіге басын аппақ шаштар басқан.
Бауырында ерке бұлақ салады ойнақ,
Жаралып таудан аққан салқын жастан.
Шөлдер бар, жел де жүрмес, сап-сары құм,
Моладай ешбір үн жоқ мәңгі тып-тын.
Болмақ па жан-жануар шексіз шөлде,
Сары құмда салар ойнақ пері мен жын.
Тұранның теңіз дерлік көлдері бар,
Шалқыған егі-шетсіз Теңіз, Арал.
Бір шетте қасиетті Ыстықкөлдің
Бауырында дүние көрген түрік көкжал.
Ертеде Оқыс, Яқсарт - Жейхун, Сейхун,
Түріктер бұл екеуін дария дейтін.
Киелі сол екі су жағасында
Табасың қасиетті бабаң бейітін.
Тұранның Тянь-Шаньдай тауы қалай,
Пар келмес Тянь-Шаньға таулар талай!
Еріксіз ер түрікті ойға аларсың
Көкке асқан Хантәңіріге қарай-қарай.
Балқашты бауырына алған Тарбағатай,
Жоталы, жер кіндігі - Памир, Алтай.
Қазығұрт қасиеті тау болмаса,
Топанда Нұх кемесі тоқтар қалай?
Тұранның жері де жат, елі де жат,
Құйындай бастан кешкен күші де жат!
Тұранды түгелімен билеп тұрған
Ертеде ертегі хан Афрасияб.
Ежелден жер емес ол қарапайым,
Білесің, тарихты ашсаң Тұран жайын.
Тұранға қасиетті құмар болған
Ертеде Кей-Қысырау мен Зұлқарнайын.
Тұранға жер жүзінде жер жеткен бе?
Түрікке адамзатта ел жеткенбе?
Кең ақыл, отты қайрат,жүйрік қиял,
Тұранның ерлеріне ер жеткенбе?!
Тумайды адамзатта Шыңғыстай ер,
Данышпан, тұңғиық ой, болат жігер.
Шыңғыстай арыстанның құр аты да
Адамның жүрегіне жігер берер.
Шыңғыстан Шағатай, Үкітай, Жошы, Төле
Атаға тартып туған бәрі бөрі.
Шыңғыстың қол бастаған екі көзі —
Жолбарыс Сұпытай мен көкжал Жебе.
Тұранның билері бар Тарағайдай,
Сол биден Темір туған от боп ойнай.
От шашып жер жүзіне Ақсақ Темір,
Жарқ етіп өте шыққан найзағайдай.
Тұранды мақтамаймын тіпті текке,
Онсыз-ақ Тұран таныс талай шетке.
Сырласқан үйде отырып аспан-көкпен
Білгіш аз жеткен жүйрік Ұлықбекке.
Асыл қан - қасиетті түрік қаны,
Сол қаннан — Ибн-Сина Әбуғали.
Молдығы білімнің сиқыр дерлік,
Дүниеге мұндай адам тудыма әлі?
Түріктің кім кеміткен музыкасын,
Фараби тоғыз ішекті домбырасын
Шерткенде тоқсан тоғыз түрлендіріп,
Жұбанып, кім тыймаған көздің жасын?!
Тұранда түрік ойнаған ұқсап отқа,
Түріктен басқа от болып жан туып па?
Көп түрік енші алысып тарасқанда,
Қазақта қара шаңырақ қалған жоқ па?
Арыстан елге Отан болған Тұран,
Тұранда қазағым да хандық құрған.
Қазақтың қасқа жолды Қасым ханы
Тұранның талай жерін билеп тұрған.
Әділ хан аз болады Назардайын,
Алашқа Есім ханның жолы дайын.
Тәукедей данышпан хан құрған екен
Басында Күлтөбенің Құрылтайын.
Бұл Тұран ежелден-ақ алаш жері,
Тұрансыз тарқамаған алаш шері.
Тұранның топырағында тыныштық тапқан
Алаштың арыстаны — Абылай ері...
Тұраннан Сарыарқаны бөлек деме,
Түркістан алты алашқа болған Кебе.
Тұранның топырағын құшып жатыр
Кешегі ердің ері көкжал Кене.
Шер батса — кім іздемес туған елін,
Тұлпар да көксемей ме туған жерін?
Арқанын ардагері - қалың алаш,
Тұран да, біле білсең, сенің жерің!
Қырағы Тянь-Шань мен Памир, Алтай,
Күтеді көптен сені қарай-қарай.
Кене мен Абылайдың жолын қумай,
Жапанда жайылудың мәні қалай?!
Ертеде Оқыс, Яқсарт-Жейхун, Сейхун,
Түріктер бұл екеуін дария дейтін.
Киелі - сол екі су жағасына,
Болмаса, барсаңшы іздеп бабаң бейітін!