1960 жылдары курылган казак, жастарының уйымдары
Ответы
Ответ:
1946 жылы Бүркіт Ысқақ соғыстан аман-есен оралған соң «ЕСЕП»-ті өз қолына алды. Құпия жұмысты қайта жандандырады. 1951 жылғы 18 қаңтарда қйым жұмысы толығымен әшкереленеді. Бүркіт Ысқақ пен Махмет Темірұлы тұтқынға алынады. Тергеу жұмыстары жарты жылға созылады. 1951 жылдың 14-15 маусымында Қазақстанның Жоғарғы соты РСФСР қылмысты істер кодексінің 58-бабының 10-11-тармақтары бойынша Бүркіт Ысқақов, Махмет Теміров және Айтбай Нәрешевті 25 жылға соттап, қосымша 5 жыл бойы азаматтық құқығынан айыру туралы қатал үкім шығарды. Сонымен бірге Мұстахым Азанбаевты, Рамазан Нәрешевті, Жекен Қалиевті, Адырбек Аманқұлов бастаған белсенді жастар да 8-10 жылға сотталып кете барады.
Осылайша «ЕСЕП» ұйымы біржолата талқандалады. Бірақ азаттық аңсаған жастардың арманы аяқсыз қалмайды. Елдің басқа өңірлерінде елін сүйген ерлер партиясының Алаш жолына негізделген идеясы қолдау таба бастайды. Нәтижесінде басқа да астыртын ұйымдар құрылады.
Ендігі сөз осы «ЕСЕП» партиясының заңды жалғасы деп есептелетін - «Жас қазақ» құпия ұйымы. 1960 жылдың басында Қарағанды өңірінде дүниеге келген бұл ұйымды Зейнолла Игілік және Кәмел Жүніс атты студенттер құрған еді.
Өткен ғасырдың алпысыншы жылдары. Советтік империяның дәурені әбден жүріп тұрған кез. Жұрт арасында «Арқа жақта сәбеттік жүйенің шат-шәлейін шығаратын құпия ұйым пайда болыпты, ұйымға жастар лек-легімен қосылып жатыр екен» деген сыбыс тарай бастаған шақ. Артынша бұл сыбыс расқа айналып Қарағанды қаласына барып қайтқан адамдар мен оқудан демалысқа оралған студенттер «Жас Алаш», «Жас Қазақ» деген атаумен Совет өкіметінің жүргізіп отырған саясаты қазақ сияқты ұлттардың тілі мен мәдениетін құртуға негізделгенін, сонымен қатар, қазақ мектептерінің жабылып, барлық мектептерде оқу орыс тілінде жүргізіліп жатқанын ашық сыналған үнпарақтар әкеле бастайды. Кейін мұндай жүйеге қарсы «қауіпті» жазбаларға толы үнпарақтар Қарағанды ғана емес, Алматы, Ақмола қалаларына да таралып жатты.
КГБ мамандары күн демей, түн демей аяқтарынан тозып жұмыс істеуге мәжбүр болғанымен екі жыл бойы (Жас қазақ ұйымы 1960-1962 жылдары аралығында жұмыс істеді) дегенің үнпарақтардың қайдан шығып жатқанын, оларды кім жазып, кім тарататынын біле алмай дал болды. Бірақ Қарағанды өңірінен қатты күдіктенді. Негізгі жұмыстарын осы жаққа жүргізді. Ұзамай қауіптің ұясы анықталады. Құпия партияның негізгі жұмыстары Қарағанды қаласында болғанымен басты «штаб-пәтері» Шет ауданына қарасты қазіргі Ақсу-Аюлы ауылынан табылады. Негізгі ұйымдастырушылары Кәмел Жүнісов және Зейнолла Игіліков атты жоғарғы оқу орындарының студенттері екені белгілі болады. Екеуі бірден 4 жылға сотталып РСФСР-дің Орал тауындағы қатаң режимдегі саяси тұтқындар лагеріне айдалады. Мұнымен тынбай КГБ агенттері ЕСЕП» партиясына тілектестік танытып, Совет өкіметіне қарсы үгіт жүргізді деген айыппен Кәрім Сауғабаев, Мақсым Омарбеков секілді біраз адамды әр түрлі мерзімге жазаға кесті.