«Аяз би» ертегісіндегі басты кейіпкердің әрекетінен қандай тәлім алдыныз? Әдебиэссе жазыныз. (100-110 соз)пж 40
Ответы
Ответ:
аяз би ол жаман жаман ақылды
Аяз би ертегісі оқырманға ерекше көңіл, ой сыйлаудан бөлек, оның астарлы ақиқаты, мәселесі мен тәрбиесі де бар. Қазақ халық ертегісінің басым бөлігін тәрбиелік мәнді шығармалар десек те болады. Соның бірегейі, кең таралғаны осы Аяз би ертегісі. Ал оның бас кейіпкері — жалшыдан хан дәрежесіне ақыл парасаты арқылы көтерілген Жаман деген кісі еді. Ертегіде Жаман қойшының Мадан хан сынынан өтуі, үйленуі, ханның күншіл, ақылсыз қырық уәзірін өлімнен құтқаруы, оның даналығын, достыққа адал, сертке беріктігін, әділдігін мойындаған хан өз тағын беруі сөз болады. Жаман хан болғаннан кейін де жыртық тоны мен жаман тымағын хан сарайы босағасына ілдіріп қояды. Сөйтіп оны әр кез көрген сайын тәубасынан жаңылмай, өзіне-өзі: «Аяз би әліңді біл, құмырсқа жолыңды біл» деп отыратын болған. Біз осы Жаман атты кейіпкер арқылы адал басшының, әрі әділ халықтың, парасатты тұлғаның, кемеңгерліктің, адамгершіліктің идеалын көре аламыз. Көрерменге автор осыны жеткізгісі келген. Ертегіде ханның әлсіз, жоқ-жітік, жаман қойшының ақыл-парасатын мойындап, оған хандық тағын сыйлап беруі өмірде әсте болуы мүмкін емес жағдай. Автор да, тыңдарман да өмірде бір рет болса да солай болғанын қалайды, соны армандайды.
Қысқасы, Аяз биді өмірде болған тарихи тұлға дегеннен гөрі, халықтың «ел басқаратын адам осылай болу керек» деген арманынан туған Арман ханы, ел билеушіге тым ертеде ескерткен халық даналығы мен асқақ мұратының көрінісі деген орынды. Ал оның тәрбиелік мәні мен мағынасы әлбетте ерекше. Жаман – қазақ ауыз әдебиетіндегі ел басшысының үлгілі бейнесі. Ол – қарапайым, парасатты, адал, шыншыл, көреген, тапқыр, кішіпейіл, іззетті, көпшіл, қайырымды, қанағатшыл. Бұл қарапайым халық бұқарасының «елді осындай адам басқарса» деген арманынан туған бейне. Философиялық пайымдық тұрғыдан алып қарасақ бұл үлкен мәселенің шешімі болып табыла алады.