3-тапсырма. Берілген сөйлемге морфологиялық талдау жасаңыз
Адамзаттың ең асылы «адам» деп қарайтын болсақ, онда адамның азғындауына не себеп?
Ответы
Ответ:
Сөйлемді морфологиялық талдауды жасау үшін үш негізгі қадамды орындау керек: лексикалық анализ, синтаксисалық анализ және морфологиялық анализ.
1. Лексикалық анализ: Сөйлемде қолданылған сөздерді түсіну үшін сөйлемнің сөз тізбегін жасау керек. Міндетті сөздер, сөйлемдің субъекті және предикаты танымалы.
2. Синтаксисалық анализ: Сөйлемдің құрылымын жасау керек. Субъект, предикат, оның ішкі құрылымы төменделуі, ауыр сөйлемдерді анықтау және сөйлемнің жағдайын көру керек.
3. Морфологиялық анализ: Сөйлемнің сөздерінің морфологиялық түрлерін жасау керек. Сөздердің жұптық тіркесілісі, артындастыру және синтаксисалық орнатулар талдандырылады.
Сіздің сұрауыңызда, «адамзаттың» сөйлемін талдауды бастауымыз. Сөйлемде «адамзаттың» сөзінін анализі керек. Аншалу, біз берілген сөйлемні талдау жасаймыз:
Сөйлем: "Адамзаттың ең асылы «адам» деп қарайтын болсақ, онда адамның азғындауына не себеп?"
1. Лексикалық анализ:
- "Адамзаттың" - бұл сөйлемнің бастауы. Оның субъектін нығайтарымыз.
- "ең асылы" - сіздің сұрауыңда келтірілген айтылған "адам" сөзінің харайшы болатын бөлігі. Оның мағынасы берілген ең асыл адам.
- "«адам» деп қарайтын" - сол кезде "адам" сөзі ұжымдасқан жолымен сөйлемнің сілтемесі болатын бөлігі.
- "болсақ" - берілген сөйлемнің негізгі түрінен көрсеткіші.
2. Синтаксисалық анализ:
- Субъект - "Адамзаттың."
- Предикат - "ең асылы «адам» деп қарайтын болсақ."
3. Морфологиялық анализ:
- "Адамзаттың" - жолдық сөзге «ның» жатады, ол «зат созу» болып аталады.
- "ең асылы" - сіздің сұрауыңда таңдауланған түр, ады осы сөздің атып жатады.
- "«адам»" - осы сөзге ұжымдасқан жолымен сөйлемнің сілтемесі болып аталады.
- "деп" - сөйлемді жасауға арналған анықтаулы сөз.
- "қарайтын" - адамнан жасау сөзі.
- "болсақ" - сөйлемдің негізгі түрінен көрсеткіш.
Сондықтан, сізге берілген сөйлемдін морфологиялық талдауды орындау бойынша үш негізгі адымдарды көрсеттім. Орындау жасау арқылы сөйлемді морфологиялық анализда қамтылымды мәліметтер алуыңыз мүмкін.
Берілген сөйлем: "Адамзаттың ең асылы «адам» деп қарайтын болсақ, онда адамның азғындауына не себеп?"
Морфологиялық талдау:
Субъектівді табу: Сөйлемді морфемалар бойынша анализдауға бастайды. "Адамзаттың" сөзінде "адам" субъектісінің туындысын білдіреді. "Адам" сөзі - номиналды және ол арқылы субъектінің ең асыл туындысын білдіреді.
Есімді талдау: "Ең" сөзі "адам" сөзімен бірігіп қолданылады, субъектінің туындысын арттырады. "Асылы" - есімдік суффикс, осы сөзге туындау мәнін береді.
Есімнен кейінгі суффикс талдау: "Заттың" сөзі субъектінің туындысын білдіреді. "Зат" сөзі - номиналды субъектінің туындысын көбейтеді.
"Деп" сөзінен кейінгі сөз талдау: "Деп" сөзі айтыс көрсету үшін қолданылады.
Сұрау жасау: Сұрау сөйлемнің себебін сұрауды көрсету үшін қолданылады.
Морфологиялық талдауды салыстыру арқылы сөйлемдің жасалуынан, субъектінің туындысынан және айтыс көрсетуінен кейінгі сөйлемге дейінгі элементтерінен тұратын болып табу мүмкін.