неге а.и.левшин Тәукені дала ликургі деп атады эссе
Ответы
Тәуке хан саяси – экономикалық, әлеуметтік бағытты ұстанушы тұлға.Тәуке ханның тарихи- саяси портреті: Әз Тәуке хан (1626-1718) Тәуке Салқам Жәңгір ханның баласы. Тәуке Қазақ хандығының ханы. Шешесі – қалмақтың хошоуыт тайпасының билеушісі Кунделен-тайшының қызы. Тәуке ханның билік еткен кезеңі 1680-1718 жылдар. Тәуке хан мемлекетті басқару ісіне туа біткен данышпан, ел арасында асқан ерлігімен, батырлығымен даралаған тұлғаларды, яғни билер мен батырларды тартты. Мұрагерлік жолмен Қазақ хандығының билік тізгінін алған кезде Тәуке ел ағасы жасында, ақыл тоқтатқан, мемлекет ісіне араласып мол тәжірибе жинақтаған білікті жан болған. Сондықтан да ол таққа отырып, әке ісін алға жалғап, оның саясатын жүргізгенімен, оны жүзеге асыруға келгенде бұрынғы сүрлеумен кетпей, өзіндік жаңажолмен жүрді.
Тәукені өзге қазақ хандарының ерешелеп, оны шын мәнінде көреген басшы, ақылды реформатор екенін танытқан қасиеті де осы өзіндік жолмен жүруінде. Ол ұлы бабасы Қасым ханға қарай бейімделді. Қазақ хандығының ішкі, сыртқы жағдайы қиындаған кезде қырық жылға жуық ел биледі. Ел басқару ісін басшылыққа алды. Елді қорғайтын қарулы күш ұйымдастырды. Қазақ хандықтарының бірлігін сақтауға көп көңіл бөлді. Ханның басты еңбегі – Қазақ хандығының ішкі саяси ахуалын оңалту жолындағы еңбегі. Тәуке ханның заманында оның саясатына сәйкес тыныштық пен бейбітшілік орнады, дегенмен жаугершілік заманда, ел басына күн туған сәттерде ол өзінің қолбасшылық дарыны мен батырлығын да таныта білді. 1689 және 1702 жылдардағы ойрат-жоңғарларға жасалған жорықтар, сонан кейін 1711, 1712, 1714 жылдардағы жоңғарлардың қазақ даласына үш рет баса көктей басып кірулерін тоқтату арқылы хан көшпенділер даласында Батырхан атағына ие болған. Тәуке хан немесе Мұхамед Батырхан депте аталды. Тәуке хан тұсында Қазақ хандығы саяси жағынан нығайған мемлекет болды. Оны Тәуке ханның үш жүзге және Қырғыз бен Қарақалпаққа билігі жүргізгенінен көреміз..
Тәуке хан көреген саясаткер, ақылды дипломат, құдіреті күшті хан. Тәуке хан саяси – экономикалық, әлеуметтік бағытты ұстанушы тұлға.Тәуке хан халық жадында күні бүгінге дейін асқан кемеңгер, дана ақыл иесі ретінде де сипатталады. Тәуке хан халық алдында үлкен беделге ие болып «әз Тәуке» атанған. Соған орай Тәуке ханның есіміне әз- данышпан сөзін жалғап, әз Тәуке деп атайды. Әз- Тәуке қазақ даласының ханы. Тәуке хан халық алдында үлкен беделге ие болып, «әз- Тәуке» танған.
Ақылы асқан әз Тәуке
Батыр да ханда, қара да өз заманының перзенті. Тәуке хан өз заманында қазақ , орыс, қытай, жоңғар және басқа шығыс халықтарының тарихнамасында ірі қайраткер, көрнекті қолбасшы тетіндеде елеулі орын алған. Ол өз елінің өмірінде көреген дипломат, қолбасшы реформатор және ұлттың бірлігі мен жерінің тұтастығын сақтауға жан аямай күш салған ірі мемлекеттік тұлға ретінде танылды. Тегі жағынан алғанда ол – Есім ханның немересі, Тәуке хан тұсында қазақ ылғи қалмақпен қағысып тұрса да, өзге хандардың тұсында тыныс алмай жөңкілу, аттаныс, шабыншылыққа қарағанда сәл шабыншылығы аздау болып тіршілік жасайды. Бірігіп өмір сүрген: қазақ, қырғыз, қарақалпақтың ірі руларында билік жүргізген алты ірі бидің аты шығады.
Ұлы жүзде Төле би (Дулат Әлібек баласы), Орта жүзде – Қаз дауысты Қазыбек би, Кіші жүзде Әлім руынан Әйтекен би, қырғызда- Кәкім би, қарақалпақта – Сасық би, Қатаған – Жайнама, басқа рулардан тағы бір би. Тәуке хан сайланғаннан кейін қазақтың сол замандағы қоғамның ішкі және сыртқы саясатына ерекше көңіл бөліп, сол кездің өзінде халықаралық дәрежеге, биік деңгейіне көтеруіне күш салған. Ең әуелі жоңғар шапқыншылығына тойтарыс беру мақсатында көрші мемлекеттермен қарым- қатынас нығайтты. Тәуке ханның тұсында1678 жылы Бұхар хандығынан елшілерді қабылдаса, 1686-1693 жылдар аралығында Тәуке Ресейге бес рет елшілік аттандырып, көршілік, достық қарым қатынасты сақтау туралы бітімдер жасасқан. Мұндай қадамдар жасаудағы мақсаты- қазақ қоғамы мен оның бай мәдениетін, терең тамырлы ұлттық батырлық қасиеттерін орыс патшасына танытып, екі ел арасындағы сауда қатынастарын жандандыру еді. Бір сөзбен айтқанда, ол қазақ елінің сол кездің өзінде барлық елдермен тең құқылық мәртебеде болуын талап еткен, отарлық саясаттың қандай түріне де үзілді – кесілді қарсы тұрған. Тіпті қазақ пен орыс халықтарының арасында қақтығыстар болып қалған жағжайдйң өзінде өз халқының ұлттық ар – намысын аяққа бастырмауға тырысқан. Тәуке ханның көрегендігі, ақылдылығы мен парасаттылығы оның әр ісінен – ақ анық байқалды. Бірде Тәуке хан өзінің айналасындағы қолбасшыларына тапсырма беріп отырып, әлгілердің тапқырлығын сынамақ болады да, әңгіме барысында былай дейді: - Мен мынаны білсем деймін. Жоңғар шапқыншылығын тоқтатып, олардың ордасын күл - талқан ету үшін қазақ халқына не қажет? біршама ойланған серіктері әр түрлі пікір айтқан көрінеді.
Объяснение:вот