1)Арқа мектебі қазақы әншіліктің мейлінше дамыған саласы болып табылады
2)Жетісу мектебі қазақтың қөне әндерінің мол сақталған әншілік өнер шоғыры саналады
3)Қазақ халқының рухани жәдігерлерінің ішінде мақтаныш етер бай мұрасының бірі - дәстүрлі әндері.
Осы сөйлемдерге морфологиялық талдау жасау керек срочно 20 балл
Ответы
Ответ:
Ән мен күй өнері жайында ел ішінде көнеден жеткен бір аңыз бар. Тұжырымдап айтар болсақ ол аңызда былай делінеді: Құдыреті күшті Алла ән-күй өнерін жаратқаннан кейін көкке қалықтатып жіберіпті. Қалықтап жүрген әуен талай елдің үстінен өтіп келіпті де ұланбайтақ жерді иеленіп жатқан кең пейіл, ақжарқын, ізгі ниетті, табиғатпен үндестік тапқан бір ғаламат халықты көріп соларға қонған екен. Бұл ұлы қазақ елі болатын. Содан бері қазақтың бойына тал бесік пен жер бесіктің аралығында ән мен әуенге, күй мен жырға деген ерекше құштарлық, ыстық ықылас, дарын, қабілет дарыған екен. Халқымыздың осы бір қасиетін терең сезінген ақын Кеңшілік Мырзабеков: «Рақмет, өнер сүйген қалпыңызға,
Бір дәстүр қанға сіңген халқымызда,
Қазақтың тууы да, өліміде ән,
Ән біздің сертіміз де, антымыз да!
Дем берер шаршағанда, шалдыққанда,
Әншіні сыйлайды елі сондықтан да!
Халықтың жүргіне бұл қасиет,
Адалдық ар ісі боп орныққанда,
Халқының мұңын мұңдап, қарсы тұрар,
Әншісі қорлықтарға, зорлықтарға.
Халқынан айыра алмас сүйікті әнін
Иесін ажал алып, жер жұтқанда,
Өнерді жасардағы көзсіздікпен
Өнерді сүйе алудай ерлік бар ма?»,- деп жырлайды.
Өнерді өмірінің өзегі ете білген ата – бабаларымыз ел іргесі тыныш болса, шаруасын күйттеп жата бермей, мыңғырған кең далан думанды тоймен дүбірлетіп таңғажайып сән-салтанатымен сауық-сайран құрған. Өткен ғасырларда қазақ даласын арнайы зерртеу мақсатымен болмаса әртүрлі себептермен келген Европа елдерінің саяхатшылары бір ауыздан келіскендей қазақ фольклорының сулы жерге қаулап өскен көктей көгергенін, рухани байлық жасағанын, оның ұрпақтан- ұрпаққа жалғасып дамып келе жатқанын, бай дәстүр қалыптастырғанын айрықша атап өткен.
Олардың ішінде ауыз әдебиетіне, өнерге қатысы жоқ мамандықтың өкілдері, әскери адамдар, миссионерлер, әкімшілік қызметкрлері де болған. Кімді де болса бейжай қалдырмаған, сырт адамның ә дегеннен-ақ көзіне түсіп, көңіліне қонған қазақ халқының қасиеттері – оның ш етінен әншілігі, өлеңші, күйшілігі, әңгімешіл сауыққойлығы, саятшылығы болар деген ойға қалысты. Солардың бірі, музыка зерттеушісі Б.Г.Ерзакович былай дейді: «Қазақтың музыкалық тіліндегі облыстардың өзіндік стиль ерекшеліктері, біріншіден, қазақ халқының құрамына енген тайпалар мен халықтардың этногенездік ерекшеліктерінің салдарынан болса, екіншіден, күні бүгінге дейін сақталып келе жатқан көршілес елдердің музыкалық мәдениетінің ықпалының жемісі деуге болады».
Бұл пікірден қазақ ән өнерінің бірнеше мектепке бөлінетіндігін байқауға болады. Ол кеңбайтақ еліміздің әр өңірінде табиғат ерекшелігіне қарай қалыптасқан болар. Бұл ойды жазуш, өнер зерттеуші-ғалым Ақселеу Сейдімбековтың пікірі растайды. Ол кісінің айтуынша қазақ ән өнерінде бес әншілік мектеп бар: «Бірінші, Оңтүстік Қазақстан және Жетісу өңірін қамтитын әншілік мектеп, екіншісі, Орталық және Солтүстік аймақтарды қамтитын мектеп, үшіншісі Қазақстанның Батыс өңірін қамтитын мектеп, төртіншісі, Сыр бойының әншілік термешілік өнері, бесіншісі Қазақстанның шығыс өңірін Баян өлкесі мен Түркістанды қамтитын мектеп».
Қарағандылық музыка зерттеуші Ерлан Төлеутаев осы бес мектептің ішіндегі Арқа мектебінің өзін «жас шамасына» қарай бірнеше мектепке жіктейді. Атап айтқанда: «Қызылжар, Көкшетау, Баянаула, Қарқаралы –Қу өңірі, Тоқырауын, Ақмола –Қорғалжын, Атасу –Жаңаарқа».
Жалпы, Арқадағы әншілік ошақтарды жіктегенде үнемі ескеріп отыратын бір мәселе бар. Келешекте әншілік мектептерді зерттеген кезде әндерді тудырушы және орындаушылық дәстүрді қалыптастырушы аймақтар деп екіге бөліп қарастырғанды жөн дегіміз келеді. Себебі, әншілік мектептер деген кезде, дәстүрлі әндер дүниеге келген аймақтарға ғана тоқталып, ал үздік орындаушылық орта қалыптасқан ошақтар ескерусіз қалады. Осы тұрғыдан алғанда Арқа өңірінің әншілік ошақтарын төмендегідей жіктеген орынды болады.
Алдымен дәстүрлі әндерді тудырушы –