11. Тақырыптың бірін таңдап, әдеби эссе жазыныз. Шығармалардың идеясын галамдық тұрғыдан талданыз. 1. Шешендік сөздердің маңызы мен мәні, тарихи және көркемдік құндылығы туралы пікіріңізді жазыңыз. 2. "Айтыс - гасырлар жемісі, ұлттық құндылық"тақырыбында әдеби эссе жазыныз. 3. Казыбек би, Төле би, Әйтеке би шешендік сөздерінде қандай үндестік бар? Салыстырмалы талдау жасаныз.
50 балл беремін
Ответы
Ответ:Жер бетінде қанша ұлт болса, сонша ұлттық ерекшелік, дәстүр бар. Әр халықтың туа біткен болмысына, өмір кешу жағдайына қарай қалыптасқан осы дәстүрлердің тозығын уақыт өзі екшеп, озығын ел кәдесіне жаратып жатыр. Соның бірегейі есте жоқ ерте замандарда туып, қалыптасып, дамып жетіліп, бүгінгі күннің де қажетіне жарап отырған халық ауыз әдебиеті болса, оның ең бір өміршең жанры – айтыс.
Айтыс – поэзия жанрларының ішіндегі ең қиыны, күрделісі. Айтыс өнері түркі халықтарының ішінде қазақ пен қырғызда ерекше дамыған. Біздің қанымызбен жаралып, рухымызбен таралған дәстүрлі, синкретті өнер.
«Айтыс – сөз барымтасы» деп Мұхтар Әуезов айтқандай, айтыс - қазақ халқының әдеби мол мұраларының бірі болып табылады. «Айтыс» деген атау айтысу, тартысу, дауласу, жарысу, сынасу мағынасында қолданылады. XIX ғасырдың екінші жартысы мен XX ғасырдың басы айтыс өнерінің өркендеп, өрістеген дәуірі болып табылады.
Айтыс – ақындар үшін сөз таласы, сөз барымтасы, сөз майданы ғана емес. Ол – ақындық өнер салыстыратын, жауаптаса отырып, білім шарқын байқататын жер. Сондықтан да айтысқа түсетін әрбір ақын бұл жағдайды жақсы ұғынып, үлкен дайындықпен келетін болған. Бұл ретте айтысқа түсетін ақынды С.Мұқанов бәйгеге қосылатын тұлпарға теңейді.
Қазақ жанының айнасындай айтыс қилы тағдырлы, бөлекше болмысты қазақтың өзі сияқты, тарих жолында қысталаң-қыспақ пен дәуірлей өрлеудің түрлі кезеңдерін бастан өткергені мәлім. Саясаттың қыспағынан айтыс өнері әсіресе, кеңестік кезеңде айтыс өнерін сахнадан ғана емес, санадан да ығыстырып шығаруға күш салынып бақты. Айтыс шыңырауға құлауға шақ қалып тұрған талмауыр тұстарда тәуелсіздік таңы атты.
ХІХ ғасырдағы Сүйінбай, Біржан, Жанақ, Шөже, Кемпірбай, Түбек, Құлмамбет, Сара, Бақтыбайлар жырлаған елдік мүдде, ерлік тақырыбы, халықтың әлеуметтік жағдайы сияқты іргелі мәселелер бүгінгі ақындардың аузымен де айтыла бастады. Айтыстың солғындаған жылдарында аянбай тер төккен халық ақындары Көкен Шәкеев, Манап Көкенов, Қалихан Алтынбаевтардың соңын ала шыққан Әселхан Қалыбекова, Қонысбай Әбілев, Әсия Беркенова, Есенқұл Жақыпбеков, Баянғали Әлімжанов, Қатимолла Бердіғалиев сынды суырып салма саңлақтар айтыс өнерінің бүгінгі заман сахнасында салтанат құруына қызмет етті.
Кейіннен қазақ сахнасынан жойылып кете жаздаған хас өнердің тамырына қайтадан қан жүгірді. Қан жүгіріп қана қойған жоқ, рухы қалғи бастаған қазақ баласының бойындағы қазақы қасиеттердің қайтадан еңсе тіктеуіне ықпал етті. Жас баладан еңгейген кәріге дейін төл өнері - айтыстың айбынды жанкүйеріне айналды. Айтыстарда айтылған ұтқыр сөздер де, сөз иелері де ел арасына аңыздай таралып, айтыс ақындары абыздай ардақталатын болды.
Объяснение:жетпесе тагбы