Question

Абай дәуіріндегі қазақтың рухани ахуалы тақырыбына шығарма жазыңдар​

Answer 1

Ответ:

10 Тамыз, 2017 ӘДЕБИЕТ

Абай ілімі халықтың рухани жаңғыруымен тығыз байланысты

Gulim Zhaqan

Журналист

Ұлы Абай қазақ халқының руханияты мен мәдениетінің символы болып табылады. Оның ілімі халықтың рухани жаңғыруымен тығыз бай­ла­нысты.

22358

3

«Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты мақаласында «Абайдың даналығы, Әуезовтің ғұламалығы, Жамбылдың жырлары мен Құрманғазының күйлері, ғасырлар қойнауынан жеткен бабалар үні» сияқты «ұлттық салт-дәстүрлеріміз, тіліміз бен музыкамыз, әдебиетіміз, жорал­ғыларымыз, бір сөзбен айтқанда ұлттық рухымыз бойымызда мәңгі қалуға тиіс», деп айқын көрсетілген болатын.

Ұлы Абай – қазақ халқының руханияты мен мәдениетінің символы. Оның ілімі халықтың рухани жаңғыруымен тығыз бай­ла­нысты, ал даналығы қа­зір­гі заманмен үндес. Абай шығар­машылығымен танысу сананы оятып, ойға ой қосады, жаңа көңіл күй мен сезімге бөлейді, асыл армандарға жетелейді, өзіңді өзің талдап тазаруға итермелейді.

Кемеңгер бейнесі көптеген аса көрнекті ақындар мен жазу­шылардың, суретшілердің назарын аударып келеді. Ұлы ақын өз дә­уі­рінің ар-ожданы бол­ған сол кезеңдегі қазақ қо­ғам­дық ойы мен әдебиеті Абай есімімен тығыз байланысты болды.

Алаш қозғалысының 100 жылдығы аталып жатқан кезде біз Абай­ды және оның бай мұ­­ра­­сын қазақ халқының ру­­ха­ни әлеміне қоса отырып, Алаш қай­рат­керлерінің ел тә­уел­­сіз­дігі жолында өз із­гі мұрат­­­тарын тауып, ұлт пен Ота­­нын сақтау үшін кү­рес жүргізгендерін айқын сезіне­міз.

Абайдың алғашқы өмір­баянын Алаш қозғалы­сының көшбасшысы, белгілі экономист, тарихшы, әдебие­тші, пуб­лицист, журналист, аудармашы Әли­хан Бөкей­ханов жазған болатын. Ә.Бөкей­ханов­тың орыс тілін­де жазы­лып, 1905 жы­лы «Семи­палатинские ведомос­ти» газе­тін­де жарияланған «Абай (Ибра­һим) Құнанбаев» ат­ты мақаласы ұлы ақын туралы тұңғыш та анағұрлым толыққанды ғылыми еңбек болып табылады. Кейін бұл ма­қала Абайдың портретімен бірге 1907 жылы «Записки Се­ми­палатинского подотдела Западно-Сибирского отдела Императорского русского географического общества» журналында жарияланды.

Бұл жарияланым Әлихан Бөкейхановтың Абайдың жеке өзі мен шығармашылығын, ше­жіресі мен оның қоршаған ортасын жақсы білгендігін дәлелдейді. Ол Абайдың ұлы Тұрағұлмен және Абайдың немере інілері Шәкәріммен және Кәкітаймен жақын таныс болды.

Ә.Бөкейханов өз мақала­сын­­да Абайдың қоғам­дық қыз­­мет­­тен ақындық­қа қалай ауы­­сып, орыс және әлем поэ­зия­сын көркем аудару­мен ай­на­лыс­қандығын, Спен­­сер­дің «Тәжірибелер», Льюистің «Ақиқат философия­сы», Дрэ­пер­дің «Еуропаның ақыл­ды да­муы» еңбектерімен таны­са келіп, қалай еуропа­лық мәде­ниет биігіне көтеріл­генді­гін егжей-тегжейлі қарас­тыра­ды. Ол өзінің Абай өмірі мен шы­ғар­ма­шылығы туралы осы қыс­қа­ша очеркін аяқтай келіп, оны Еуропаның атақты ақындары қатарына қосады.

Алаш қозғалысының көр­нек­­ті басшыларының бірі, ағар­­­­­ту­­шы, ақын, филолог Ах­мет Байтұрсынов Абайды «Қазақ­­тың бас ақыны» деп атап, «Онан асқан бұрынғы-соң­ғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ», деп жазды.

Әлем әдебиетінің классигі Мұх­тар Әуезов дербес әде­биет­­тану ғылымы ретіндегі абай­та­нудың негізін қалады. Ұлы ақын туралы «Абай жолы» роман-эпопеясының авторы: «Ол өз халқының тарихында биіктен көрінеді. Ол қазақ халқының көп ғасырлық мәдениетінен озығын алып, бұл қазынаны әлемдік және орыс мәдениетінің игі ықпалымен байытты», деп Абай талантына жоғары баға берді.

Әрине, Абай тірі күнінде өз кітаптарын көрген жоқ, алай­да оның шығармашылық дәс­түрін жалғастырған рухани шәкірт­тері Әлихан Бөкейханов, Ах­мет Байтұрсынов, Мұхтар Әуе­зов оның әдеби мұрасының бү­кіл жер шарына таралуына ық­пал етті.