жиембет жыраудың "Еңсегей бойлы Ер Есім" толғауын ұлттық құндылық тұрғысынан талдап,әдеби эссе жазыңыздар
Ответы
Ответ:1598 жылы Бұқар үшін шайқаста алған ауыр жарадан Қазақ ханы Тәуекел қайтыс болып, хан тағына оның туған інісі Шығайұлы Есім отырды. Сұлтан кезінде-ақ ерліктерімен көзге түсіп ел аузында «Еңсегей бойлы ер Есім» атанған Есім хан, кейіннен «Есім ханның ескі жолы» атты қазақ халқының заңдарын шығарушы ретінде де тарихқа енді. Хан тағына отыра сала, Есім Бұқарамен бітімге келді. Арадағы келісім бойынша Қазақ хандығына Сыр бойындағы қазіргі қалалармен қоса бүкіл Оңтүстік Қазақстан және Ташкент, Ферғана аймақтары енді.
Бірақ, 1607 году бұқарлықтар шартты бұзып, тұтқиылдан шабуылдап Ташкентті уақытша басып алды. Бірақ, есін жиып, күшін жинақтаған Есім хан Ташкентке қайта шабуылдап, Бұқар ханын бітім сұрауға мәжбүрледі. Арадағы келісім бойынша Ташкент екі хандыққа ортақ болды. 1611 ж. Бұқарда бұлғақ басталып, олар өз бастарымен әлек болған кезде Есім хан Қазақ хандығына Ташкентті түпкілікті қосты.
Есім хан туралы айта берсе, ел аузында әңгіме де, тарихи деректер де баршылық. Кейбір деректер екінші бір деректерді жоққа шығаратын тұстары да жоқ емес. Қалай болғанда да, Шығайұлы Есім өмірі әлі терең зерттеуді талап етеді.
Сондықтан, біз Есім хан кезеңіндегі қазақ тарихының тек оңтүстік өңірге қатысты тұстарына тоқталайық.
«Ауруын жасырған өледі» дегендей, айтпай кетуге болмайды. Қазақ тарихында Шыңғыс ханның кейбір тұқымдарының шектен тыс таққұмарлығы қанқұмарлыққа ұласып, арты қара халықтың құрбандыққа шалынуымен аяқталған қырғындар да жетерлік.
Соның бірі «Қатаған қырғыны»!
Қазанғап Байболұлының 1941 ж. жазылып біткен «Еңсегей бойлы ер Есім» дастанын өзге деректермен салыстыра отырып, зерттегенімізде біраз жайттың беті ашылғандай болды. Бір қызығы, осы дастанда баяндалатын оқиғалар 1993 жылы баспадан шыға сала қоғамда үлкен дау тудырып, атышулы талай әңгімеге арқау болған Қазыбек бек Тауасарұлының "Түп-тұқияннан өзіме дейін" деген кітабымен үндесіп жатқан тұстары да жеткілікті.
Жалым сұлтанның ұлы Тұрсын Есім ханға қарсы бірнеше рет бүлік шығарғаны белгілі. Сондай бір кезекті бүліктен кейін екеуін Есім ханды паналап Түркстанда жүрген Әбілғазы Бахадүр жарастырған. ( Әбілғазының «Шежіре-и түрік» еңбегіңде 1625 ж. Тұрсын сұлтанның Түркстандағы Есім хан ордасында қонақта болғаны баяндалған). 1627 ж. Моғолстаннан жағында жүрген Есім ханның Сайрамсу бойындағы ордасына (қазіргі ОҚО, Төлеби ауданы, Кеңесарық ауылы) Тұрсын шабуыл жасаған. Қамсыз отырған ел тоз-тозы шығып, қырғынға ұшырап, Есімнің туыстары сол маңдағы «Қорғантас» деген құздағы үңгірге жасырынып жан сақтайды. (Сол өңірде 46 жыл орманшы болған Кертай Баялиев (1929 ж.т.) ақсақалдың айтуынша, үңгірге тек төбеден арқанмен ғана түсуге болады. Жергілікті халық «дуамен байланған киелі үңгір» деп жолай бермейтін сол үңгірге түсер сатының арша бұтақтарынан өрілген қалдықтары өткен ғасырдың 50 жылдарына дейін тұрған көрінеді. Ленинградтық бір топ ғалым 1960 жылдары сол үңгірді іздеп келген. Бірақ, Кертай ақсақал киелі үңгірдің киепеті ұрпағыма тиіп кетер деп, барар жолды көрсетпеген).
Объяснение: