Question

алаш арыстары такрыбына эссе​

Answer 1

Ответ:

Қазақтың бағына ту­ған Әлихан Бөкей­хан алғашқы ұлттық үкімет құрды. 13 жел­тоқсан – Алаш үкіме­тінің құрылған күні. Ол Алаш тарихына алтын сиямен жазылды. Алаш қайраткерлері зиялы қауымды да, бай-бағлан, молдаларды да ұлт үшін қызмет етуге жұмылдырды. Алаш арыс­тарының азат ел болу туралы басты арманы орындалды. Бірақ сол Алаш заманындағы «Қазақ тілі неге дамымайды?», «Қазақ өз елінде қожайын болуы керек», «Қазақ бәсекеге қабілетті болуы тиіс» деген мәселелер әлі де өзекті. Қарағандының бір ауданына Әлихан Бөкейханның есімін беруге де ерік-жігеріміз жетпей отыр. Берік Әбдіғали Жезқазғанда әкім болғанда Жезқазған қаласы мен Ұлытау ауданындағы 9 мектепке Алаш арыстарының аттары берілді.

Алаш аманатын бүгінгі жас ұрпаққа белсенді түрде кеңінен насихаттайтын күн туды. Ол үшін істі неден бастағанымыз жөн? Менің ойымша, елордамыз­дағы, облыс орталықтарындағы мектептерге Алаш арыстарының есімдерін беруден бастасақ, ұтарымыз көп болмақ. Қарап отырсақ, қазір бас қаладағы көп мектептер №56, 60 және т.б. нөмірлермен аталады. Алаш қайраткерлері тәуелсіздігіміздің жолында жан аямай күресіп, құрбан болды. Ендеше, неге жас ұрпақты тәуелсіз санамен тәрбиелеу үшін, олар оқып жүрген «білім ұясына» Әлихан Бөкейхан, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Смағұл Сәдуақасұлы, Мұстафа Шоқай, Сұлтанбек Қожанұлы, Халел Досмұхамедұлы және т.б. есімдерін бермейміз? Және жәй ғана есімдерін берумен шектелмей, оқу бағдарламасына «Алаш оқуларын» енгізуіміз керек. Мектепте Алаш арыстарының музе­йін ашып, айына бір рет әрбір сыныпқа тарихи экскурсия жүргізіп отырса, нұр үстіне нұр болар еді. Өзінің ата тарихын білген елдің баласы саналы, өрелі, отаншыл болып өседі.

Алаш аманатына адалдық танытамыз десек, олардың ұлт, тіл туралы айтқан қанатты сөздерін көшелерге жазып, іліп қоюмыз керек. Ол халыққа ерекше әсер етеді. Қазақтың санасын отарсыздандыруға (деколонизация) бағытталған іс-шараларды батыл түрде жүзеге асыруға кірісу керек. Жаныма қатты бататыны – кеншілер қаласындағы Ленин көшесіне әлі күнге дейін Алаш көсемі Әлихан Бөкейханның есімін бере алмай келеміз. Осы қалада Октябрь ауданы деген әлі бар. 2016 жылы 25 қыркүйекте Қарағанды облысының сол кездегі әкімі Н.Әбдібеков «Октябрь ауданының атауы Әлихан Бөкейхан атына ауыстырылады» деп жалпақ жұртқа жар салды. Бірақ… ауданның атауы әлі Октябрь. Жергілікті жердегі Юрий Мирзоев сияқты бірді-екілі тұр­ғындардың қарсылығынан қорқып ауыстыра алмауымыз – нағыз сорлылық! Осы облыстағы Ақшатау кентінде Шахтерлер көшесі А.Байтұрсынұлының атына өзгертілді. Жуырда Балқаш қаласындағы мектептердің біріне Ә.Бөкейханның есімі берілді. Шағын кент, шаһарлардың бас­шылығы осындай игілікті іс жасағанда, Қарағандының әкімдіктегі басшылары неге үлгі алмайды? Бұл мәселенің соңы сиырқұйымшақтанып кетті. Істі орнынан қозғау үшін халық­тың бірлес­кен әрекеті қажет. Алаштың 100 жылдығында да Қазақстандағы осындай әділетсіз берілген барлық елді мекен, көше, даңғыл, қала атауларын түгендеп шыға алмадық.

Алаш идеясы деген не? Алаш бізге нені аманаттап қалдырды? Алаш арыстары ұсынған идея – Жапония секілді ұлттық демократиялық мемлекет құру. Оның негізі неде? Алаш идеясын ту етіп көтерген азаматтарды бес түрлі мақсат біріктірді. Олар: жер, жердің асты мен үстіндегі байлық қазақтың игілігіне жұмсалуы керек, қойдың үстінен қырқылған бір уыс жүн қазақтың үстіне тоқыма болып тоқылуы тиіс, тіл, дін және діл үстемдігі, ұлттық дәстүр мен тәуелсіз ғылымға негізделген, заңға сүйенген ұлттық демократиялық мемлекет құру. Осы мақсат-мұраттардың жолында олар ештеңеден аянған жоқ.

Қазақ мемлекеті үшін ең бірінші мәселе – жер. «Жерсіз Отан жоқ. Қашан қазақтың өзі өркениетке ілігіп, техниканың тілін меңгергенше, жерді жекеменшікке беруге болмайды» деді Алаш көсемі Әлихан Бөкейхан. Алаштанушы ғалым Тұрсын Жұртбай: «Біз бұл идеяны 2001-ші жылға дейін ұстандық. Одан кейін қазақтың жерін басқа меншіктеніп кетті. Сенбесеңіздер, статистиканы қараңыздар: Қазақстандағы құнарлы жерлердің 70 пайызы – жекелердің меншігінде. Оны қандай құжатпен жасағандарын бір Құдай білсін» дейді. Шындығына келсек, қазір ауылдардағы жерлердің көпшілігін бай адамдар, жоғары лауазымды тұлғалар өз меншігіне сатып алған. Ал қарапайым қазақ малын бағатын жер таппай басын қатырып отыр.