1-тапсырма. Кесте бойынша әңгіме тақырыбы мен идеясын ашыңыз.
Әңгіменің тақырыбы Әңгіменің идеясы | Көтерілген мәселе
Бүгінгі өмірмен
байланыс
"анасын сағынған бала"
Ответы
Ответ:
Есмағамбеттің, бұл сапары ауылына төрт жылдан кейінгі оралуы еді. Содан болар, таңертеңгі поездан түскен бойдағы қарсы алушы туыстары, достарымен болған ұшырасудың ѳзі кәдімгідей у-дулы болды. Біреулері құшақтап, біреулері сүйіп, тағы біреулері осы бір алас-қапаста-ақ мұның, шаруасын айтып қалып жатты. Күтіп тұрған жеңіл машиналарға мінулері, сосын аудан орталығында тұратын немере атасы Балмағамбеттің үйінің ауласына келіп, түсіп жатуларының ѳзі абыр-дабырға, күлкіге толы қуаныш болып жатты. Бұл арада да құшақтасулар… Сүйісулер… Және поезда қарсы алғандары бар, аулада қарсы алғандары бар жапырласып, әлі де ауыз жиып болмаған абыр-дабыр әңгімелерімен, асып тѳгілген мол күлкілерімен түгел үйге кіріп, жаюлы дастарханға жағалай қонақтасып жатты. Алдымен шай ішіліп, сосын ет желінді.
2. Оқиғаның басталуы одан әрі Есмағанбет пен Сержанның танысуымен жалғасады ма?
Мама-аа… мама-аа…
Сенсің ғой ең дана-а..
Мәңгі дос сен ғана-а… —
деп әндеткен сүйкімді бала дауысын естіді. Бірақ Есмағамбет олай бір, былай бір бұрылып, маңайынан бала кѳрмеді. Сѳйтсе, үстіне су жаңа ақ, футболка киген төрт жастар шамасындағы ер бала арнайы тіреу ағаштарымен керілген жүзім сабақтарының ұзына бойғы кѳлеңкесінің бір шетінде құммен ойнап отыр екен. Қолында ойыншық күрек… ойыншық шелек…
3. Оқиға дамуы Есмағанбеттің берген уәдесімен жалғаса ма?
Есмағамбет баланың басынан сипады.
— Тағы да иіскеші — деді бала осы сәтте сықылықтап күліп тұрып.
Есмағамбет баланың басынан кұшырланып иіскеді. Оның осы ықыласы да сезімін қозғағандай бала жайнап, куанып кетті.
— Шампунның иісін енді білдің бе?
— Білдім. Бұрқырап тұр.
— Бұрқырап тұр ма? Әлі иісі кетпеп пе?
Есмағамбет мейірленіп кетіп, баланың бетінен сүйіп, қатты қысып құшақтады. Сосын шын ықыласымен:
— Алматыға барасың ба? — деді.
Есмағамбет осылай деген кезде, бала “рас айтып тұрсың ба, әлде ѳтірік пе?” дегендей жалт бұрылып оның кѳздеріне ұзак қарады. Сосын сенгендей болып ақырын ғана:
— Барамын-н, — деді де, күрсінді. Баланың күрсінгені соншалық, ауыр болды ма, әлде ѳзі солай қабылдады ма, Есмағамбет те қатты толқып кетіп, баланы қайта құшақтады.
4. Оқиғаның шиеленісуі болатын үзіндіні оқып, өз ойыңмен бөліс.
Дәл осы сәтте Сержан шын бақытты еді. Ол асып-тасып сөйлеп келе жатып та аяқтарын кейде билеп басып, кейде өз-өзінен секіріп, секектеп, үнемі алда келе жатты. Баланың көңіл күйіне орай, Есмағамбет те көңілді еді. Бір жағынан, сәбиді осынша қуандырғанына іштей риза. Осы көңіл күйінің әсері болар, бір кезде атақты мақтаншақтардай:
– Әй, Сержан, осы сен оңашада шынынды айтшы… Қай атаңды жақсы көресің? — деп еді.
Бала ойланған жоқ. Тіпті Есмағамбет атасының осы сұрақты түбінде бір қоятынын біліп, әзірленген жанша:
– Ең жақсы көретінім Есмағамбет атам… Сосын Аязбай атам… ең соңынан Балмағамбет атам-м… — деді саңқылдай сөйлеп.
5. Оқиғаның шарықтау шегін анық көрсететін үзіндіні оқы.
Бала аяғына оралып, құшақтап, қолын алып жүргенде де басынан сипады ма, сипамады ма, анығы есінде жок,. Оның үстіне, үйге кірген бойда-ақ Балмағамбеттің:
— Әй, Сержанжан… атаң жолдан шаршап келген екен. Демалсын. Сен кѳп мазасын алмай, далаға ойна,— деген сѳзі де баланың меселін қайтарып тастағандай. “Сѳйтейін бе? Далаға ойнап кетейін бе? Менің ендігі жерде саған жақындауыма, еркелеуіме, кешегідей сѳйлесуіме болмай ма?” дегендей Есмағамбеттің бетіне аз уакыт жапақтай қарап босағада тұрды-тұрды да, амалсыз сыртқа шығып бара жатты. Бірақ есікті жабарда ол Есмағамбет атасының есіне әлденені салғандай болып тағы бір рет қарады. Сол сәтте баланың кѳздеріндегі әлгінде ғана ұшқын шашқан қуаныш оп-оңай күдікпен үмітсіздікке орын ауыстырғандай еді. Тіпті оның кѳздері енді болмаса жылап жіберердей боталап тұрды ма, немене…
6. Оқиға соңындағы Есмағанбеттің көңіл күйінен не байқадыңдар?
…Таң атарда барып кѳзі ілінген екен… Тағы да сол Сержанның, әнінен оянып кетті:
Мо-ома-а… мо-ома-аа…
Сенсің ғой ең дана-аа…
Мәңгі дос сен гана-а..
Мома-а… мома-аа…
“Құдайым-ау, дүниеде сәбидің дауысынан әдемі…сәбидің дауысынан ѳткен мұңды әуен бар ма ѳзі?” — деді ол ұйқылы ояу күйде де, бала алдында кінәлі боп, мүлдем жеңілгенін білдіргендей, басын оңға бір, солға бір бұрып, сонда да жай таппағандай мазасы кетіп жатып.
Осылайша мақсатты түрде үзінділерді оқу арқылы оқушылар шығарманың мазмұнын толық түсініп қана қоймай, оқылым дағдысын дамытады.