Question

4. «Қазақ»» атауының тұжырымдандар шығуы мен түп-төркіні,мәні мен мағынасын

Answer 1

Қазақ сөзі XIIIғ хорасан түркімендері арасында кездесетіні жайында айтылған болатын. Ал бұл қазақ сөзі
этникалық мағынаға XIV ғасырдан бастап ие бола бастады. Қазақ деген терминнің түп мағынасы ертедегі екі тайпалық (каза және саха) одақтардың атынан шыққан. Олар сонау ықылым заманда алып одақ құрып сонау Мысырға дейін жаулап алған. Сонда Каза-саха деген қала салынған. Сол уақытта
Қыпшақ тіліндегі Кейбір деректерде бұл термин әлеуметтік мәнінде қолданылған «қазақлық» «қашақ» деген атаудан шықты дейді. «Қазақ» термині 1245 жылы Мамлүк мемлекетіндегі қыпшақтардың ортасында жазылған ерте қыпшақ жазба ескерткіштерінде (түрік-араб) сөздігінде кездеседі. Мұнда «қазақ» деген сөз басы бос кезбе деген мағына береді. Бұл семантикалық ұғым бойынша «қазақ» терминіне әлеуметтік мағына беріледі, яғни еншісі бөлек, үлкен ұлдардың ата шаңырақтан бөлініп уақытша ру, тайпалардан кетіп, күнкөріс үшін әскери жорықтарға қатысуын санаған.