3. Диалогду толуктагыла.
– Кыргызстанда кандай жаныбарлар бар?
– ... .
– Алар кайда жашашат?
– ... .
– Эмне менен азыктанышат?
– ... .
– Атаган жаныбарлардын саны белгилүүбү?
– ... .
– Жаныбарларга кандай мамиле кылуу керек? Эмне үчүн?
– ... .
Ответы
– Кыргызстанда кандай жаныбарлар бар?
– Кыргызстандын жаныбарлар дүйнөсү ар түрдүү жана тоолорду камтыйт. Аралдын ичинде 3400 жана 3800 метр аралда суурлар жана күмүш чардак сымалдар таралган. Жайында күрөң аюу жапайы кой, коендор, эчки менен жолугат.
– Алар кайда жашашат?
– Сүт эмүүчүлөр 3800-4000 метр бийиктикте жашабайт, бирок боз суурлар жана кыска мөөнөттүү талаалар көп конок болуп келет. Алтындан бийик, тоонун кыркаларында (бийиктиги 4,4 километр ) Кызыл гөшүрк жана Альп тоолорунун бийик тоолору. Ушул бийиктикте тоо казы, жапайы көгүчкөн, өрүк, альпалык Чымчык жана кардан жолугууга болот. Ал эми 4500 метр бийиктикте ак эчки жана жырткыч леопарддар жашайт
– Эмне менен азыктанышат?
– Жаныбарлар өсүмдүктөр кылып катары өздөрү тамак түзө алган жок. Алар жашоо үчүн даяр азык керек. Ошондуктан, мал өсүмдүктөр, козу же башка жаныбарлар менен азыктанышат. Өсүмдүк азык-түлүгү менен азыктанган жаныбарларды өсүмдүк ядросу деп аташат
– Атаган жаныбарлардын саны белгилүүбү?
– Кыргызстанда омурткалуу жаныбарлардын 500дөн ашык түрү бар, балыктын 50гө жакын түрү, сууда-сууда жашоочулардын 4 түрү, сойлоочулардын 28 түрү, 350гө жакын канаттуулар жана сүт эмүүчүлөрдүн 86 түрү бар. Жөнөкөй жана омурткасыздардын фаунасында 20-30 миңден кем эмес түр, анын ичинен 4000-гө жакын гана изилденет. Омурткалуулардын фаунасы өзгөчө изилденген.
– Жаныбарларга кандай мамиле кылуу керек? Эмне үчүн?
– Жаныбарлар дүйнөсү менен адам мамилеси өтө кылка бүктөлгөн жатат. Бир жагынан, адамдар кичүү бир туугандарыбызга кам көрүп, аларды колго түшүрүп, көчөдө калышпайт. Башка жагынан алганда, жаныбарлар көбүнчө биз үчүн тамак-аш булагы болуп саналат, алардын тери бут кийим жана кийим алуу үчүн колдонулат, жана окумуштуулар тажрыйбага келемиштер, шимпанзелерди жана башка алсыз айбанаттардын ар түрдүү эксперименттерди койду.
Жаратылыштын дүйнөсүнө мындай түшүнүксүз мамиле коомдогу диссонанс жараткан. Ошондуктан кичине бир туугандарыбыздын укугу үчүн күрөшкөн ар кандай уюмдар бар.