ҚАЗАҚ ТІЛІ. Берілген үш тақырыптың біреүін таңдаңыз. Етістіктің ортақ етісін қолданып мақала жазыңыз.
Ответы
Ответ:
Киіз үй көптеген көшпелі халықтардың негізгі баспанасы болған. Қазақ халқы да киіз үйді сан мыңдаған жылдар бойы өзінің төл баспанасы етіп келді. Киiз үй — ғаламның моделi. Бүкiл ғалам мен адам арасын байланыстырушы. Киіз үйдегі ауа алмасу процесі өте жақсы болғандықтан ондағы ауа массалары өздігінен алмасып отырады. Есіктен кірген таза ауа киіз үй ішіндегі ауаны жоғары көтеріп, түндіктен шығарып жібереді. Осыған орай үйде жұқпалы аурумен ауыратын адам болған жағдайда оның ауру клеткалары үйдегі басқа адамдарға жұғып, тарамай бірден сыртқа шығып кетіп отырады. Қазақ көшпелі халық болғандықтан уақытының көбін ашық аспан астында өткізеді. Киіз үйдің бір бөлшегі – кәдімгі ши. Оны жүнмен орап безендіріп тоқиды. Оны шым ши дейді, ораусыз шиді – ақ ши деп атайды.Ши кереге мен туырлықтын екі ортасына келеді. Шым ши жылылыққа әсері мол. Ши тұрғанда сырттан құрт – құмырсқа, жылан кіре алмайды.
Қазақ көшпелі халық болғандықтан уақытының көбін ашық аспан астында өткізеді. Киіз үйдің бір бөлшегі – кәдімгі ши. Оны жүнмен орап безендіріп тоқиды. Оны шым ши дейді, ораусыз шиді – ақ ши деп атайды.Ши кереге мен туырлықтын екі ортасына келеді. Шым ши жылылыққа әсері мол. Ши тұрғанда сырттан құрт – құмырсқа, жылан кіре алмайды.Тым ертедегі аумалы-төкпелі заманда қысқы баспана ретінде үй үстіне үй тігетін ішті-тысты Ордалаларда қажетке қарай істелген. Бұндай ішті-тысты тігілетін үйлердің ықшам түрін науқас көретін бақсы-балгер, құшнаш-тәуіптер де пайдаланған.Киіз үйдің төбесіне жаңбыр іркілмес үшін 450 шамасында иілген ағаштан күлдіреуіш орнатады. Жауын – шашын тамшылары төбесінде кідірмей , оп – оңай жүн талшықтармен сырғып түседі.
Айта кететін жәйт, қазақтар киіз түндіктің көмегімен үйге түсетін жарықтың бағытын қалауынша реттеп отыратын болған. Түндік толық ашылса үйге біркелкі, мол жарық түсетін болған. Ыстық күндері күннің ащы сәулелерінен түндікті күн түскен бетін жартылай жауып, сәулелерден қорғанған. Түндіктің 4 ұшы бар. Күннің көкжиекте аууына байланысты кезекпен әр ұшы шешіліп, күннің бағыты бойынша байланған. Керісініше, салқындау күндері жарық жылу беру үшін үйге сәулелері кіретіндей түндікті ашып отырған.